De curator kan dwangmiddelen inzetten tegen de failliet als hij in de ogen niet meewerkt. Hiervoor moet de rechter wel toestemming geven en de mogelijkheden om deze dwangmiddelen in te zetten zijn niet oneindig.

Informatieplicht

De failliet (of de bestuurder) is de belangrijkste bron van informatie voor de curator. Daarom staan in de wet verplichtingen opgenomen die de failliet tegenover de curator heeft om zijn werk te kunnen doen. Als de curator vragen heeft en de failliet kan goed uitleg geven over de gang van zaken, dan is er niet zoveel aan de hand. Maar het kan ook zijn dat de curator vermoedens krijgt dat de failliet informatie achterhoudt of onjuiste informatie geeft.

Vermoeden van fraude

In veel faillissementen is de faillietverklaarde een ondernemer die keihard heeft gewerkt, maar door een combinatie van pech en/of tegenvallende marktomstandigheden kan het gebeuren dat een faillissement volgt. In heel veel faillissementen staat de integriteit van de failliet helemaal niet ter discussie. Maar dat is niet altijd zo. Er zijn ook faillissementen waar sprake is van fraude op kleine schaal, zoals bevoordeling van bepaalde personen: paulianeuze handelingen. En dan zijn er nog faillissementen waar sprake is van fraude op grote schaal: leeggetrokken bedrijven waarbij schuldeisers zoals de belastingdienst en banken op grote schaal zijn gedupeerd en het geld naar rekeningen in het buitenland is verdwenen. Als een curator tegen dat soort zaken aanloopt dan zal hij de failliet kritische vragen willen stellen.

Faillissementsverhoor

De “lichtste” sanctie die de curator kan toepassen is een faillissementsverhoor. Bij een faillissementsverhoor zal de curator de kwestie waarover hij vragen heeft neerleggen bij de rechter-commissaris die het verhoor leidt. Bent u failliet en heeft u niets te verbergen omdat het wantrouwen van de curator onterecht is? Dan heeft u niet zoveel te vrezen en kunt u zonder rechtsbijstand van een advocaat naar het faillissementsverhoor. Maar in veel andere gevallen is het wel verstandig rechtshulp in te schakelen. Een faillissementsverhoor kan het begin zijn van zwaardere sancties. Specialistische hulp is dan geen overbodige luxe en misschien kan de zaak opgelost worden. Via een advocaat kunt u bijvoorbeeld bereiken dat in plaats van een gedwongen verhoor een bespreking plaats vindt waarin werkafspraken worden gemaakt.

Gijzeling

Wat een stap verder gaat dan faillissementsverhoor is gijzeling. Gijzeling is niet hetzelfde als gevangenisstraf omdat het niet gaat om een beslissing van de strafrechter. Wel is de kans aanwezig dat er een aangifte gaat lopen van strafbare feiten en dat de strafrechter later nog een straf oplegt. Gijzeling is een civielrechtelijke vrijheidsbeneming met het doel iets van de failliet gedaan te krijgen (bijvoorbeeld het aanleveren van een ontbrekende boekhouding). De rechter gaat er dan al van uit dat er iets niet klopt, hoewel de failliet niet strafrechtelijk veroordeeld hoeft te zijn. Indien een failliet geen medewerking geeft en informatie achterhoudt, terwijl de curator serieuze vermoedens van fraude aannemelijk kan maken bij de rechter, dan kan de rechter één of meer bevelen geven de gijzeling toe te passen in een huis van bewaring. In deze situatie is het altijd in het belang van een failliet om een advocaat in te schakelen, anders verliest hij de controle. Een advocaat kan onderhandelen over de sancties.

Rol curator / openbaar ministerie

Gijzeling is een initiatief van de curator, waarover de civiele rechter beslist, en het handelen van de curator wordt bepaald door het doel de boedel af te wikkelen. Het openbaar ministerie heeft een andere taak: het opsporen en vervolgen van strafbare feiten via de strafrechter. Er is natuurlijk wel een raakvlak: de curator doet “voorwerk” en het maakt veel uit of een curator aangifte doet, of niet. Faillissementsfraude wordt de afgelopen jaren door het openbaar ministerie serieus genomen en het komt steeds vaker voor dat naast het faillissement een strafrechtelijk traject gaat lopen. Jarenlang was faillissementsfraude een ondergeschoven kindje maar inmiddels heeft het openbaar ministerie expertise opgebouwd.

 

Dit artikel is onderdeel van de serie Hoe werkt faillissement?