In mijn erfrechtpraktijk zie ik regelmatig gevallen van financieel ouderenmisbruik. Een typisch voorbeeld is de weduwe, die sinds het overlijden van haar man geen zeggenschap meer heeft over haar eigen financiën. Die verantwoordelijkheid is dan, met het overlijden van de man, op één van de kinderen/ de mantelzorger overgegaan. Haar man deed altijd alle financiën. De weduwe controleert de bankafschriften niet. Ze blijven ongeopend liggen voor de mantelzorger.

Veel ouderen zijn vermogend. Zeker nadat het ouderlijk huis is verkocht en ingeruild voor een huurwoning. De verkoopopbrengst van de ouderlijke woning staat dan op de spaarrekening.

Voor veel mantelzorgers is de verleiding groot om, als eenmaal de financiële huishouding is overgenomen, ook wat geld voor zichzelf op te nemen. Vaak begint het met pinopnames die zijn gedaan in het kader van de daadwerkelijk geleverde mantelzorg. Bijvoorbeeld een vergoeding voor parkeergeld of boodschappen. Als de mantelzorger er dan na een periode achter komt dat er ongestraft van de rekening kan worden gepind dan lopen die pinbedragen al snel op.

Vaak komen de andere erfgenamen er pas na het overlijden van hun ouders achter dat er van hun vermogen nog maar weinig over is. Ze eisen dan inzage in de administratie. Dikwijls weigert de mantelzorger inzage. Het argument is dan dat moeder erg op haar privacy was gesteld. Ook wordt gesteld dat moeder altijd haar eigen financiën zou hebben gedaan. Bij een dergelijke weigering zullen de andere erven via de rechter inzage in de bankrekening van moeder moeten vragen en daarna rekening en verantwoording. In het vervolg van dit blog zal beschrijven hoe een erfrecht advocaat uw rechten bij de rechtbank inroept.

Op welke informatie heeft de erfgenaam recht?

Zowel de erfgenaam als een onterfd kind heeft recht op informatie om het erfdeel of legitieme portie te kunnen berekenen. Inzage in de bankafschriften tot 7 jaar voor het overlijden is vaak de eerste stap. Een legitimaris heeft recht op alle informatie die nodig is om zijn of haar legitieme portie te kunnen bereken. De rechtspraak is niet duidelijk over wat daaronder valt. Het hangt af van de omstandigheden van het geval.

Omvang rekening en verantwoording

In familierelaties is er sprake van een lichtere plicht tot het afleggen van rekening en verantwoording. Het afleggen van een rekening en verantwoording ziet op het verantwoorden van uitgaven die vallen buiten het normale uitgavepatroon van moeder. Vaak betreft het uitgaven die ook niet in het belang voor moeder zijn gedaan, maar in het belang van de mantelzorger. Om de rechter te overtuigen moeten de andere erfgenamen beargumenteren welke uitgaven niet in het uitgavenpatroon van moeder pasten. Denk daarbij bijvoorbeeld aan overboekingen naar de rekening van de mantelzorger en grote contante pinopnames in de woonplaats van de mantelzorger. Zo nodig kan de rechter overtuigd worden met behulp van getuigenverklaringen of vergelijkingen met het uitgavenpatroon tijdens de periode dat haar man nog leefde.

Mantelzorger heeft een gemachtigde pas

De mantelzorger hoeft, als moeder tot het laatst wilsbekwaam was en bij leven ook nooit rekening en verantwoording heeft gevraagd, dat in principe ook niet na het overlijden van moeder te doen. De afgifte van een tweede bankpas wordt vaak al een machtiging gezien. Daarmee geeft moeder in principe al toestemming voor die pinopnames. Als eiser heb je dan bij de rechtbank een verzwaarde stelplicht dat die pinopnames onrechtmatig zijn geweest. De mantelzorger mocht die betalingen namelijk doen. Als er twee verschillende passen in gebruik waren dan is het wel eenvoudiger om te herleiden met welke pas welke betalingen zijn gedaan. Soms is het tijdstip en de plaats van de pinopname ook een indicatie dat moeder die pinopname niet zelf heeft kunnen doen. De andere erven moet dan bewijzen dat moeder niet van die betalingen af wist of had kunnen weten.

Wanneer is er sprake van onrechtmatige onttrekkingen?

Als de andere erven bij de rechter kunnen aantonen dat de afgelegde rekening en verantwoording onjuist is dan kan de rechter vervolgens oordelen dat er sprake is van onrechtmatige onttrekkingen. Maar ook als de mantelzorger geen rekening en verantwoording hoeft af te leggen wil dat nog niet zeggen dat je niet tot een onrechtmatige daad kan komen. De andere erven moeten dan stellen en bewijzen dat bepaalde de pinopnames volstrekt niet passen in het levenspatroon van erflaatster.

Volmacht

Het is ook mogelijk dat de mantelzorger tijdens het leven van moeder al de gevolmachtigde van moeder is. Zo’n volmacht kan bijvoorbeeld in een levenstestament staan. Vaak staat daar ook in geregeld wanneer deze in volmacht werking treedt en of er rekening en verantwoording moet worden afgelegd en aan wie.

Conclusie

In beginsel moet een mantelzorger rekening en verantwoording afleggen als er duidelijke aanwijzingen zijn dat de mantelzorger misbruik heeft gemaakt van zijn of haar bevoegdheid. Als de mantelzorger bepaalde uitgaven niet kan uitleggen, dan zouden de uitgaves als onrechtmatig kunnen worden gezien. De mantelzorger kan dan door de rechter worden verplicht om deze uitgaves aan de boedel terug te betalen. Het feit dat moeder bij leven aan de mantelzorger geen rekening en verantwoording heeft gevraagd betekent nog niet dat er toestemming was.

 De verplichting tot het afleggen van rekening en verantwoording verschilt van geval tot geval. Volgens vaste rechtspraak zijn o.a. de volgende criteria van belang:

  1. De reden waarom er beheer is gevoerd over de rekeningen van moeder;
  2. De mate van afhankelijkheid van moeder van de mantelzorger.
  3. Wat er gebruikelijk was tussen de mantelzorger en de ouder.
  4. De mate waarin de ouder zelfstandig kon handelen (wegens de fysieke en geestelijke gezondheid).
  5. De mate waarin moeder de handelingen van de mantelzorger kon overzien en voor zichzelf kon opkomen

Denkt u dat een mantelzorger financieel misbruik heeft gemaakt van (één van) uw ouders? Of heeft vragen? Neem dan contact met mij op.